نگاهی بر آشنایی با نام‌های مختلف سرزمین کربلا

کمال الدین دمیری در کتاب حیات الحیوان نقل کرده، وقتی امام‌حسین(ع)‌ به کربلا رسید، ‌از نام آن مکان سؤال کرد. گفته شد: کربلا، امام فرمود: کرب و بلاء، پدرم علی علیه‌السلام در راه صفین وقتی به اینجا رسید و من همراه او بودم از نام این مکان سؤال کردند. بعد حضرت امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «این‌جا محل بار انداز آنان است و این‌جا محل ریختن خون آنان است. » سؤال شد چه کسانی را می‌فرمایید؟ حضرت فرمود: افرادی از آل محمد(ص) که در این مکان کشته می‌شوند.

* عمورا
نام دیگر کربلا، عمور است. عموراء نام عبری کربلاست. نقل شده که اما حسین(ع)‌در شب عاشورا در جمع اصحاب و اهل‌بیت(ع) خود فرمود: جدّم رسول الله(ص) به من خبر داد که حوادث روزگار مرا وادار به رفتن به سوی عراق می‌کند. پس فرود می‌آیم در سرزمینی که به آن «عمورا و کربلا» گفته می‌شود و در همین سرزمین شهید می‌شود و آن وعده که جدم فرمود، ‌نزدیک شده است.
* عقر
از دیگر نام‌های کربلا «عَقر» است. عقر به فتح عین و سکون قاف و راء، به آن، عقر بابل نیز گفته می‌شود.
* حیر یا حایر
نام دیگر کربلا، حایر می‌باشد. متوکل عباسی از خلفای بنی عباس، نسبت به علی و اولاد علی کینه و دشمنی خاصی داشت، ‌مردم را از زیارت سید‌الشهدا(ع) منع نمود، زوار را عقوبت و مجازات می‌کرد و دستور داد قبر امام‌حسین(ع)‌ را خراب و بجای آن شخم نموده و زراعت کردند. به گاو‌ها دستگاه شخم بسته و آن منطقه را شخم زدند. البته گاو ها به‌هیچ‌وجه روی قبر مقدس سید‌الشهدا(ع) نمی‌رفتند.
بعضی از شاهدان عینی گفته اند؛ با چوب به گاو‌ها می زدند، ‌بگونه‌ای که چوب می‌شکست ولی گاوها جلو نمی‌رفتند و زمانی که آب روی زمین‌های شخم زده رها کردند، ‌آب روی قبر نرفت و اطراف قبر حلقه زد و چون آب به جلو نمی‌رفت گفتند: «حاز الماء أی تحیر الماء» آب حیران ماند و این قسمت را حایر و حیر نام نهادند. یعنی محل تحیر و توقف آب و نرفتن آب به روی قبر سید‌‌الشهدا(ع).
مرحوم محدث قمی در کتاب تتمه المنتهی از ابو الفرج ابن جوزی نقل کرده، کسی جرئت تخریب این قبر شریف را نداشت تا این‌که دیزج یهودی با عده‌ای از یهود برای این کار اجیر شدند و اقدام به این کار کردند و تا دویست جریب از اطراف قبر را شخم و آب بر آن جاری کردند و در اطراف آن زمین به مسافت هر میل، نگهبانان گماشته بودند که هرکس به مقصد زیارت قبر شریف بیاید او را دستگیر نموده و مجازات کنند.
* طف
عنوان دیگر سرزمین کربلا «طف» می‌باشد.
صاحب کتاب «مراصدالاطلاع فی اسامی الامکنه و البقاع» متوفای قرن هشتم هجری، در مورد کلمه «طف» می‌گوید: طف به فتح طاء و تشدید فاء، سرزمینی از توابع کوفه در طرف خشکی است که در آن‌جا مقتل حسین(ع) بود.
* نینوا
«نینوا» نیز از نام‌های کربلا است. نینوا نزدیک کربلا و در شرق آن واقع بوده و به آن هندیه می‌گویند و به زبان محلی طُوَیْرِیج گفته می‌شود و دارای باغ‌ها و نخلستان‌ها و بر ساحل نهر فرات است و در آن زمان اهل کتاب از یهود و نصارا نیز در آن‌جا ساکن بوده‌اند.
از دیگر اسامی کربلا، «نواویس» بوده و در جنب نینوا واقع است که فعلا جزء هندیه یعنی طویریج شده و مردم آن‌جا همه از شیعیان با حرارت و مخلص اهل‌بیت(ع) می‌باشند.
امام حسین(ع)‌در خطبه ای که در مکه و قبل از حرکت بسوی عراق خواندند، ‌فرمود: خطّ الموت علی وُلد آدم تا می‌فرماید: کأنی بأوصالی یقطعها عسلان الفلوات بین النواویس و کربلا. گویا می‌بینم که رگ‌های بدنم را گرگ‌های بیابان (منظور اهل کوفه) بین نواویس و کربلا قطعه قطعه می‌کنند.
* شُفَیَّه
«شُفَیَّه» از قراء طف و از منازل بنی اسد بود که در شمال کربلا به‌طرف قبر عون می‌باشد و از دیگر نام‌های کربلا است.
«غاضریه با غاضرات» آخرین نام از نام های کربلا است. این مکان از توابع کوفه و منسوب به غاضره بنی اسد در شمال کربلا می‌باشد. آثار قطعه بنی اسد از قدیم در این زمین‌ها بوده که امروزه نیز وجود دارد و از همین روستا قبیله بنی اسد به کربلا آمدند و اجساد شهدای کربلا را دفن نمودند و عمده زمین کربلا در تملک این قبیله بود که امام‌حسین(ع)، زمانی به کربلا وارد شدند زمین کربلا را از آنان و اهل نینوا که مالک شرق کربلا بودند، خریداری نمود.
آنچه خواندید مطالبی از کتاب «سیری در عتبات و اماکن مقدسه در عراق» است که در قالب سفرنامه به واگویی تاریخ و جغرافیای عراق پرداخته است.
برخی از عناوین بخش‌های اصلی کتاب شامل : «محدوده جغرافیایی عراق و جمعیت آن»، «نجف اشرف»، «تاریخ حیات امیرالمؤمنین(ع)‌ به‌طور اجمال»، «کیفیت دفن و قبر مقدس امیرالمؤمنین سلام‌الله علیه»، «کوفه»، «تأسیس حوزه علمیه نجف اشرف و علمایی که در آن‌جا مدفونند»،، «حله»،، «کربلا»، «خلاصه ای از تاریخ امام همام ابی‌عبدالله الحسین(ع)»، «کاظمین»، «خلاصه ای از زندگی امام جواد(ع)‌»، «قبور علما و بزرگانی که در کاظمین مدفونند»، «بغداد»، «خلاصه ای از زندگانی امام هادی(ع)»، «خلاصه ای از زندگانی امام حسن عسگری(ع)» و «امام روازدهم حضرت صاحب‌الزمان(عج) » می‌باشد.
کتاب «سیری در عتبات و اماکن مقدسه عراق»‌ تالیف محمدعلی فاضل فیروز آبادی با شمارگان هزار نسخه در ۴۹۶ صفحه و با قیمت هفت هزار تومان از سوی انتشارات منشوران دارالتفسیر منتشر شده است.